Божјата љубов и Личноста

Христијанската љубов е ‘возможна невозможност’ да се види Христос во секој човек, кој и да е, човекот што Бог, по Својата вечна и тајна промисла, решил да го воведе во мојот живот, макар и само за момент, не само како повод за ‘добро дело’ и заради вежбање на човекољубивост, туку како почеток на вечно дружење во Самиот Бог. Оти, што е љубовта ако не таинствена сила којашто го надминува случајното и надворешното во ‘другиот’ – неговиот физички изглед, социјалната положба, етничкото потекло, интелектуалните способности – и досегнува до душата, единствениот личен корен на човековото суштество, делчето од Бога во него. Бог го љуби секој човек затоа што Тој Единствен го знае бесценото и апсолутно сокровиште – душата, човековата личност којашто Тој му ја дарил на секој човек. На тој начин, христијанската љубов станува учество во тоа божествено знаење и дар на божествената љубов. Љубовта не може да биде безлична, затоа што таа е чудесно откровение на личноста на човекот, на личното и единственото во општото и заедничкото. Љубовта е откривање на она што може да се сака во човекот, на она што му е дадено од Бога.

Во овој однос, христијанската љубов е нешто спротивно на ‘социјална активност’ со којашто денес често го идентификуваат христијанството. За социјалниот активист, предмет на љубовта не е личноста туку човекот, апстрактен дел земен од не помалку апстрактното човештво. Но, за христијанството, човекот е предмет на љубовта затоа што е Личност. Таму личноста се сфаќа како човек, а тука човекот се гледа само како личност. За социјалниот активист, личноста не претставува никаков интерес и тој често ја жртвува во име на ‘општото добро’. Може да се заклучи, не без основа, дека христијанството се однесува мошне скептично кон апстрактното ‘човештво’, но тоа се изменува себеси и прави смртен грев секогаш кога ќе ја занемари грижата за одделната личност и љубовта кон неа. Социјалниот активизам секогаш е ‘футуристичен’ во својот пристап. Тој секогаш дејствува во име на праведноста, поредокот и достигнувањето на идната среќа. Христијанството пак, малку се грижи за загадочната иднина, а сета своја сила ја насочува кон сегашниот, единствениот момент кога треба да се покаже љубов. Овие две гледишта не се исклучуваат едно со друго, но не треба да се помешаат. Без сомнение, христијаните носат одговорност по однос на земниот живот и должни се да ја земат на себе и да ја исполнат. Дејноста на социјалниот активист целосно му припаѓа на земниот живот. Но, целта на христијанскиот живот е зад пределите на земниот живот. Таа, самата по себе, е зрак што произлегува од Царството Божјо, таа поминува низ сите ограничувања и условности на земниот свет, затоа што нејзината движечка сила, како и целта и крајот – се во Бога. И, ние знаеме дека единствената постојана и преобразувачка победа во овој свет којшто ‘лежи на зло’ е победата на љубовта. Вистинската и единствена мисија на Црквата се состои во тоа да му напомнува на човекот за таа лична љубов и за неговата повиканоста да го исполни грешниот свет со љубов. 

Евхаристија - предвкус на Царството

“Вршењето на Евхаристијата секогаш е празник и радост. Тоа пред се е тајна на јавувањето на Христа, Негово присуство среде своите ученици и затоа многу реално празнување на Неговото Воскресение. И навистина, јавувањето и присуството на Христа во Евхаристијата за Црквата е доказ на неговото Воскресение. Во радост и горење на срцата, коишто ги почувствувале учениците на патот за Емаус, Христос им се откри Себеси во кршењето на лебот (Лука 24:13-35). Во Црквата, тоа е вечен извор на опитното и суштинското познание на Воскресението. Никој не го видел Воскресението на Спасителот, но учениците поверуваа во Него, не затоа што некој ги научил на ова, туку затоа што го видеа воскреснатиот Господ, кој им се покажа при затворената врата (“заклучената врата“). Тој им се јави и учествуваше со нив на трпезата.

Евхаристијата е истото тоа јавување и присуство, истата таа радост и горење на срцето, истата таа надразумна и во исто време апсолутна увереност дека Воскреснатиот Господ се јавил при кршењето на лебот. И толку е голема таа радост, што во првата христијанска Црква денот на Евхаристија не бил еден од деновите, туку Ден Господов, ден веќе надвор од времето, бидејќи во Евхаристијата веќе се предвкусува Царството Божјо. За време на Тајната Вечера, Христос им кажал на Своите ученици дека им го ветил Царството за тие да можат да јадат и пијат на трпезата Негова во Царството Негово. Бидејќи Евхаристијата е присустност на Воскреснатиот Спасител Кој се вознел на небото и седи оддесно на Отецот - таа е учество во Неговото Царство, коешто не приопштува кон радоста и мирот на Светиот Дух. Причеста е храна на бесмртноста, небесен леб, а ние, приближувајќи се кон Светата Трпеза, навистина се вознесуваме на небото. На тој начин, Евхаристијата е празник на Црквата, или уште подобро, самата Црква, како празник, како радост за присуството на Христа, како предвкусување на вечната радост во Царството Божјо. Секогаш, кога Црквата врши Евхаристија таа е на Небото, во својата небесна Татковина, таа се воздигнува таму каде што се вознесе Христос, за да јадеме и пиеме на Неговата Трпеза во Неговото Царство“.

А.Шмеман

Сакраментална молитва ('И' повеќе од 'Или')

Според мене, низ вековите, за жал, се има појавено една сосема непотребна поделба меѓу Христијаните. На една страна се оние кои ги потенцираат литургијата, сакраментите и пишаните молитви. На друга страна се оние што ја потенцираат интимноста, неформалноста и спонтаната молитва. Секоја од овие групи гледа на другата со некаков вид на побожна надменост.

Токму тука имаме потреба од тоа свето и обединувачко ‘и’. Нема потреба да бираме меѓу овие работи. И двете се инспирирани од истиот Дух. Можеме да бидеме издигнати во состојба на висока и света почит преку богатството и длабочината на доброосмислената литургија. Исто така, можеме да бидеме воведени во еден неверојатнен восхит преку топлината и интимноста на спонтаното обожавање. Нашата духовност би требало да може да ги прифати и двете.

Дури и сега, после толку години, добро се сеќавам на мојот експеримент со ‘безрелигиозното христијанство’, една популарна идеја што беше инспирирана од писмата што Дитрих Бонхофер ги пишувал во затвор. Вака изгледаше мојот експеримент: требаше да живеам во постојано заедништво со Бог три месеци без какви било надворешни ‘помагала’ – без Библија, без литургија, без евхаристија, без проповедање, без служби, без одредено време за молитва, без ништо. Бог беше милостив кон мене за време на тие девеесет дена, но далеку најважното нешто што го научив беше тоа колку очајно ми требаа тие ‘помагала’ да продолжам да се стремам кон Божествениот Центар. Открив дека редовните шеми на посветеност и обожавање го формираат скелетот на кој што може да се градат мускулите и ткивото на непрекината молитва. Без таа надворешна структура, внатрешните копнежи на срцето по Бог едноставно не можеа да се одржат. Овие редовни шеми, обично наречени ритуали, се всушност средства за благодат што Бог ги одредил. 

(Извадок од книгата 'Молитва' на Ричард Фостер од поглавјето 'Сакраментална молитва')

Благословот на зимата

'Секоја година, како што се ближи зимата, уживам да гледам како големиот јавор зад нашата куќа полека го менува летното зеленило со помрачни кафени нијанси. Додека лисјата паѓаат, едно по едно, полека се откриваат сите неправилности и деформитети на дрвото. Секако, несовршеностите се секогаш таму, но зелената прекривка ги криела од мојот поглед. Сега кога дрвото е соголено и пусто можам да ја видам неговата вистинска состојба.

Зимата го зачувува и го зацврстува дрвото. Наместо да ја троши силата на надворешноста, соковите се приморани да одат кон неговата внатрешност. Во зима се создава еден поцврст и пожилав живот. Зимата е неопходна за дрвото да преживее и да успева.

Веднаш може да се забележи примената на ова. Толку често ја криеме нашата вистинска состојба со површинските побожни активности, но само откако лисјата ќе паднат, преобразителната сила на духовноста на зимата може да има ефект.

Надворешно се’ изгледа неплодно и непривлечно. Нашите дефекти, маани, слабости и несовршености штрчат. Но, само надворешните форми на побожност паднале на земја, принципот на вистинската доблест всушност се зацврстува. Душата се врти кон внатрешноста. Вистински, цврсти, трајни доблести почнуваат да се развиваат длабоко внатре. Се раѓа вистинска љубов'. 

(Извадок од книгата 'Молитва' од Ричард Фостер)

"Големо разбирање" (покајание)

Но што, всушност, значи покајание? Тоа вообичаено се смета за жалење поради сторениот грев, чувство на вина, чувство на жалост и страв поради раните што сме им ги нанеле на другите, но и на самите себе. Меѓутоа, ваквиот поглед е опасно некомплетен. Жалоста и стравот се, навистина, често присутни при покајанието, но покајанието не може да се сведе само на овие две нешта. Тие не се дури ни најважниот дел од покајанието. Поблиску до суштината на проблемот можеме да дојдеме ако се осврнеме на буквалното значење на грчкиот израз за покајание, метаноја. Метаноја значи "промена на мислењето", не само жалење за минатото, туку фундаментална трансформација на нашето сфаќање, нов начин на гледање на самиот себе, на другите и на Бога - или, кажано со зборовите на Пастирот од Јерма, "големо разбирање". Големо разбирање, но не нужно и емоционална криза. Покајанието не е највисок степен на грижата на совеста и срам од самиот себе, туку преобразба, сосредоточување на нашиот живот во Света Троица.

Како "нова свест", преобразба, сосредоточување, покајанието е позитивно, а не негативно. Со зборовите на св. Јован Лествичник, "Покајанието е ќерка на надежта и одрекување на безнадежноста". Тоа не е малодушност, туку желно очекување; тоа не е чувство на безизлез, туку наоѓање излез; тоа не е омраза спрема мене самиот, туку потврда на моето вистинско јас, направено според Божјото подобие. Да се кајам не значи да гледам кон моите недостатоци, туку кон Божјата љубов; не назад со самопрекорување, туку напред, со целосна доверба. Покајанието не значи да се согледа она што сум пропуштил да бидам, туку она што, со Христовата благодат, се' уште можам да станам".

(Извадок од книгата 'Во нас е царството' од Калистос Вер)

'Оче наш'

"Оче наш, Кој си на небесата, да се свети името Твое. Да дојде царството Твое, да биде волјата Твоја, како на Небото, така и на земјата. Лебот наш насушен дај ни го и денес и прости ни ги долговите наши, како што и ние им ги проштеваме на нашите должници. И не воведувај не' во искушение, но избави не' од лукавиот. Зашто Твое е царството и силата и славата во сите векови. Амин!" (Матеј 6:9-13

Молитвата 'Оче наш' стои како централен и прекрасен пример за молитва што самиот Исус им ја оставил на неговите ученици, а и на нас денес. Најчесто оваа молитва се гледа како идеален пример за тоа што треба нашите молитви да вклучуваат. Мое лично убедување е дека Исус им ја дал молитвата на учениците да ја молат баш буквално и во таква форма каква што им ја дал. Тоа го правеле и другите учители, тоа го направил и Јован Крстителот, па затоа учениците му рекле на Исус, "Господи, научи не' да се молиме како што и Јован ги научи своите ученици". Тоа не значи дека 'Оче наш' треба да ја гледаме само како пример за идеална молитва, ниту пак, само да ја повторуваме таква каква што е. Мислам дека ни се потребни и двете работи.

Многу често, христијаните во нашите кругови се плашат од пишаните молитви и сметаат дека ако Духот не' води, тогаш секогаш ќе знаеме како да се молиме. Но дали е така? Дали секогаш сме инспирирани и полни со желба да се молиме? Веројатно не. Затоа, фала му на Бог што ни го дал Словото што никогаш не се менува, туку напротив, нас не менува кога ќе се задлабочиме во него. Фала му и за они што биле пред нас и што се покажале верни и успеале да ни остават инспирирани и длабоки молитви во пишана форма. Штета што немаме добри молитвеници на македонски јазик (тука ги исклучувам православните молитвеници што во себе вклучуваат молитви упатени кон светците и Марија), но ги имаме псалмите и многу други убави молитви низ цела Библија.

И за крај, еве ви мој предлог. Можете да ја молите 'Оче наш' целата одеднаш, но можете и да ја молите полека, задржувајќи се после секоја реченица и одвојувајќи малку време за самоиспитување и молитва во тој контекст. Нека Бог не благослови и ни даде копнеж за Него и дух на молитва.

Отвореноста на молитвата

"А едновремено со тоа приготви ми и сместување, зашто се надевам дека, преку вашите молитви, ќе ви бидам даруван". Филемон 1:22.

Мислам дека некогаш имаме тенденција да ги занемаруваме малите посланија, можеби сметајќи дека во нив нема да најдеме "длабок" материјал, но интересно е колку еден "обичен" стих како овој може многу да ни зборува.

Сакам да спомнам две работи што овој стих според мене ги зборува.

Прво, тука, а и уште на неколку места гледаме каков став имал Павле во однос на животот и молитвата. Павле бил постојано во движење, обидувајќи се да ја искористи секоја можност да го проповеда евангелието и да започнува цркви насекаде каде што одел. Во една прилика, во Дела 16, Светиот Дух морал да му забрани на Павле да го проповеда словото во Азија. На друго место, во Римјаните 15, тој им вели дека планира да оди во Шпанија и дека успат сака да ги посети. Во овој стих во Филемон гледаме дека ако е ослободен, сака да оди и да ги види верниците во Колоси. Значи од овие стихови можеме да заклучиме дека Павле знаел дека е во Божјите раце и дека немал целосен и детален "план" за животот туку силна желба да му служи на Бог. Таа желба го движела, а Бог ја управувал неговата ревност, нормално преку Павловата понизност кој го прифаќал Божјото водство. Некои од плановите што ги имал Павле знаеме дека не се оствариле, но важното е тоа што тој бил доволно понизен да го прифати Божјиот план за него. Тоа значи дека е во ред да не ни е испланиран целиот живот и да одиме и живееме чекор по чекор. Додека го бараме најпрво Бог и Неговото Царство, можеме да бидеме сигурни дека Тој ќе не води во секој чекор од животот. Верувам дека Бог ни дава право на избор и дека не е се предвреме зацртано од Него, но добро би направиле кога би го барале Неговото водство, особено за големите одлуки во животот. А плус тоа му дава на животот елемент на авантура.

Втората работа што можеме да ја научиме од овој стих е 'отвореноста на космосот'. Што мислам со тоа? Тоа дека не е се однапред предодредено, туку дека молитвата може да ги менува работите. Во случајов, Павле верува, иако бил во затвор и не знаел што ќе се случи со него дека преку молитвата може да биде ослободен и да ги посети.

Преку молитвата можат да се случуваат натприродни работи (чуда, исцеленија и сл.), да се омекнуваат срцата на луѓето, да се менуваат ситуации кои ни изгледале непобедливи или проблеми кои ни изгледале непремостливи. Постои огромен потенцијал и сила во молитвата! Таа не е шема или однапред одреден склоп на зборови, туку отворено општење со Бог. Молитвата треба да произлегува од еден активен и динамичен однос со Бог.